Patent Başvurularında Rüçhan Hakkı ve Etkisi
Giriş
Sınai mülkiyet hakları kural olarak ülkesel koruma sağlayan haklar olup bir ülkede patent verilen buluş, yalnız o ülkede koruma elde etmektedir. Bu anlamda buluş için birden fazla ülkede koruma elde etmek isteyen kişilerin bu ülkelerin her birinde ayrı ulusal başvuruda bulunmaları ve buluşları için patent almaları zorunludur. Bir ülkede başvuru yapan kişilerin diğer ülkelerde aynı başvuru için öncelik hakkı elde etmelerine rüçhan hakkı adı verilmektedir.
6769 s. Sınai Mülkiyet Kanunu’nda (“SMK”) iki türlü rüçhan hakkı düzenlenmektedir:
Ülke sınai mülkiyet ofislerine yapılan patent başvurularına dayanan başvuru rüçhanı
Buluşun sergilerde teşhirine dayanan sergi rüçhanı.
I. Başvuru Rüçhanı
Başvuru rüçhanı SMK m. 93/1 hükmünde düzenlenmiştir: “Türkiye de dâhil olmak üzere Paris Sözleşmesi veya Dünya Ticaret Örgütü Kuruluş Anlaşmasına taraf herhangi bir devlette patent veya faydalı model için usulüne uygun bir başvuruda bulunmuş herhangi bir kişi veya halefi, aynı buluş için Türkiye’de başvuru yapmak amacıyla, ilk başvurunun yapıldığı tarihten itibaren on iki aylık süre içinde, rüçhan hakkından yararlanır.”
Ayrıca SMK m. 93/1 hükmüne göre, Paris Sözleşmesi veya Dünya Ticaret Örgütü Kuruluş Anlaşmasına taraf herhangi bir devletin ulusal mevzuatına göre veya yine bu devletlerin oluşturduğu ikili veya çok taraflı anlaşmalara ya da bu Kanuna göre, usulüne uygun yapılmış ulusal başvuruya eşdeğer her başvurunun rüçhan hakkı doğuracağı kabul edilir.
Patent veya faydalı model rüçhan hakkı süresi başvuru tarihinden itibaren on iki aydır. Bu süre içerisinde kullanılmayan rüçhan hakları düşer.
II. Sergi Rüçhanı
Sergi rüçhan hakkı ise SMK m. 93/6’da düzenlenmiştir: “Türkiye’de açılan ulusal veya uluslararası sergiler ile Paris Sözleşmesine taraf ülkelerde açılan resmî veya resmî olarak tanınan uluslararası sergilerde, patent veya faydalı model konusunu kapsayan ürününü teşhir eden gerçek veya tüzel kişiler, sergideki teşhir tarihinden itibaren on iki ay içinde Türkiye’de patent veya faydalı model almak için başvuru yapma konusunda rüçhan hakkından yararlanır.”
Sergi rüçhan hakkının süresi de sergideki teşhir tarihinden itibaren on iki aydır. Bu süre patent başvurusuna konu olan buluşun sergideki teşhir tarihinden itibaren başlar. Bu süre içerisinde kullanılmayan rüçhan hakları düşer.
III. Rüçhan Hakkının Kullanılması ve Etkisi
Rüçhan hakkı ancak başvuru sahibinin talebi ile kullanılabilir. Patent başvurusu yapılırken bu haktan yararlanmak istenildiği ayrıca belirtilmelidir. Eğer başvuru sahibi rüçhan talebinde bulunmazsa bu haktan TÜRKPATENT tarafından re’sen yararlandırılması mümkün değildir.
Usulüne uygun şekilde yapılan bir ulusal başvuru, sonucu ne olursa olsun, başvurunun yapıldığı tarihi rüçhan hakkı açısından başvuru tarihi olarak kabul etmeye yeterli olacaktır.
Ayrıca, aynı devlete yapılan ve önceki tarihli başvuru ile aynı konuyu kapsayan sonraki tarihli bir başvuru, yalnızca belirli koşullar sağlandığında rüçhanın belirlenmesinde ilk başvuru olarak kabul edilir. Bu koşullar; önceki başvurunun, sonraki başvurunun yapıldığı tarihte kamunun incelemesine açılmaması, herhangi bir hak doğurmadan geri çekilmiş, geri çekilmiş sayılmış veya reddedilmiş olması ve bir rüçhan hakkı talebine temel oluşturmamasıdır. Bu durumda, önceki başvuru rüçhan hakkı talebi için bir dayanak teşkil etmez.
Rüçhan tarihi, patent başvurusuna konu olan buluşun yenilik değerlendirilmesinde ve patent isteme hakkı bakımından başvuru tarihinin etkisine sahip olur. Patent başvurusuna konu olan buluşun yenilik incelemesi sırasında tekniğin bilinen durumu tespit edilirken esas alınacak tarih rüçhan tarihi olacaktır. Aynı şekilde aynı buluş, birbirinden bağımsız olarak birden çok kişi tarafından gerçekleştirilmişse patent isteme hakkı belirlenirken rüçhan tarihi esas alınmaktadır.
Açıklandığı üzere rüçhan hakkı, başvuru sahibine önemli bir imtiyaz tanımaktadır. Rüçhan hakkının kullanılabilmesi için gerekli şartlar mevcut olduğu takdirde bu hakkın talep edilmesi patent başvurularında büyük önem taşımaktadır.
