Türk Hukukunda Marka Hakkına Tecavüz Suçu
Av. Ali Mert Çavuşoğlu Av. Sultan Ballı
Giriş
Bir işletmenin mal veya hizmetlerinin diğer işletmelerin mal veya hizmetlerinden ayırt edilmesini sağlayan markalar, günümüzde işletme bilinirliğinin ve itibarının en önemli unsurlarından biridir. Bu nedenle işletmeler güçlü markalar yaratmak ve korumak için yoğun çaba sarf etmekte ve yatırımlarda bulunmaktadır. İşletmelerin en önemli sermayelerinden biri olan markalar, hukuk düzenleri tarafından da kapsamlı düzenlemeler ile koruma altına alınmıştır.
Türk hukukunda 6769 s. Sınai Mülkiyet Kanunu (SMK) m. 7 hükmü uyarınca marka tescilinden doğan haklar münhasıran marka sahibine aittir. Bu anlamda marka sahibi, marka hakkını ihlal eden izinsiz kullanımların önlenmesini veya ortadan kaldırılmasını ve zararlarının tazmin edilmesini talep edebilir.
Marka hakkına tecavüz teşkil eden fiiller yukarıda bahsi geçen hukuki yaptırımlara ek olarak SMK m. 30 hükmü uyarınca suç olarak düzenlenerek cezai yaptırıma da tabi kılınmıştır.
Yazımızda SMK m. 30 hükmünde düzenlenen marka hakkına tecavüze ilişkin cezai hükümler kısaca ele alınmaktadır.
I. Marka Hakkına Tecavüz Suçuna Vücut Veren Fiiller Kanunda Düzenlenmiştir
SMK m. 30/1 “başkasına ait marka hakkına iktibas veya iltibas suretiyle tecavüz ederek mal üreten veya hizmet sunan, satışa arz eden veya satan, ithal ya da ihraç eden, ticari amaçla satın alan, bulunduran, nakleden veya depolayan kişi bir yıldan üç yıla kadar hapis ve yirmi bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır” hükmünü amirdir.
SMK m. 30/2 uyarınca ise “marka koruması olduğunu belirten işareti mal veya ambalaj üzerinden yetkisi olmadan kaldıran kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır”.
Son olarak SMK m. 30/3 hükmü uyarınca “yetkisi olmadığı halde başkasına ait marka hakkı üzerinde devretmek, lisans veya rehin vermek suretiyle tasarrufta bulunan kişi iki yıldan dört yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır”.
II. Markanın Türkiye’de Tescilli Olması Zorunludur
Önemle belirtmek gerekir ki yukarıda sayılan fiiller nedeniyle ceza hükmü verilebilmesi için tecavüze konu markanın Türkiye’de tescilli olması şarttır. Bu anlamda bir işareti tescil ettirmediği halde kullanmakta olan ve işaret üzerinde hak iddiasında bulunan kişiler ile markası başka ülkelerde tescilli olmakla birlikte Türkiye’de tescilli olmayan hak sahipleri maddede düzenlenen suça dayanarak marka haklarının tecavüze uğradığı iddiası ile şikayetçi olamazlar. Ancak bu halde TTK m. 62 kapsamında haksız rekabet suçu kapsamında ceza hükmü verilip verilmeyeceği ayrıca tartışılmaya muhtaçtır.
III. Marka Hakkına Tecavüz Suçu Şikayete Tabidir
SMK m. 30/6 hükmüne göre marka hakkına tecavüz suçu şikayete bağlı suçlar arasındadır. 5237 s. Türk Ceza Kanunu m. 73 uyarınca soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı olan suç hakkında yetkili kimse altı ay içinde şikayette bulunmadığı takdirde soruşturma ve kovuşturma yapılamaz.
Altı aylık şikayet süresi, markası tecavüze uğrayan marka sahibinin veya şikayet hakkına sahip diğer kişilerin tecavüz teşkil eden fiili ve tecavüzün kim tarafından gerçekleştirildiğini bildiği veya öğrendiği günden itibaren başlar. Şikayet hakkına sahip olan kişilerin birden fazla olması halinde birinin altı aylık süreyi geçirmiş olması, diğerlerinin şikayet haklarının da düştüğü anlamına gelmeyecektir.
Suçtan zarar gören kişinin şikayetten vazgeçmesi halinde dava düşer. Bununla beraber hükmün kesinleşmesinden sonra şikayetten vazgeçilse dahi verilen ceza hükmü icra edilir.
Eğer sanıklar iştirak halinde suçu işlemiş iseler, sanıklardan biri hakkındaki şikayetten vazgeçme, diğerlerini de kapsayacaktır.
Önemle belirtmek gerekir ki suçtan zarar gören kişinin şikayetten vazgeçmiş olması nedeniyle kamu davası düşmüş ve suçtan zarar gören vazgeçme sırasında şahsi haklarından da vazgeçtiğini ayrıca açıklamış ise artık hukuk mahkemelerinde dava açarak tecavüzün kaldırılmasını ve tazminat taleplerinde de bulunamayacaktır.
IV. Marka Hakkına Tecavüz Suçu Uzlaştırmaya Tabi Suçlar Arasındadır
Marka hakkına tecavüz suçu uzlaştırma kapsamında yer alan suçlar arasındadır.
Ceza Muhakemesinde Uzlaştırma Yönetmeliği m. 10/2 hükmüne göre soruşturmayı yürüten Cumhuriyet Savcısı, kamu davası açılması için yeterli şüphe oluşturacak delil elde ettiği takdirde dosyayı uzlaştırma bürosuna tevdi edecek, atanan uzlaştırmacı taraflar ile iletişime geçerek tarafları uzlaştırmaya çabalayacaktır.
Yönetmeliğin 20/2 hükmü gereğince tarafların uzlaşmaları ve şüphelinin edimini def’aten yerine getirmesi halinde ilgili Cumhuriyet Savcısı kovuşturmaya yer olmadığı kararı vererek soruşturması neticelendirir.
V. Marka Hakkına Tecavüz Suçunda Şüpheli/Sanık Etkin Pişmanlık Hükmünden Yararlanabilir
SMK m. 30/7 hükmü gereğince başkasının hak sahibi olduğu marka taklit edilerek üretilmiş malı satışa arz eden veya satan kişi bu malı nereden temin ettiğini bildirir ve böylece taklit malı üreten kişilerin ortaya çıkarılmasını ve üretilmiş mallara elkonulmasını sağlaması halinde hakkında cezaya hükmolunmaz.
İlgili hüküm uyarınca şüphelinin/sanığın marka hakkına tecavüz suçunde etkin pişmanlık hükmünden yararlanabilmesi için aşağıdaki koşulları yerine getirmesi zorunludur:
1- Fail, satışa arz ettiği yahut sattığı malı nereden temin ettiğini bildirmelidir,
2- Yaptığı bildirim sayesinde taklit malı üreten kişiler ortaya çıkarılmalıdır,
3- Son olarak bu bildirim sayesinde üretilmiş mallara elkonulmalıdır.
Sayılan koşulların bir arada gerçekleşmesi halinde etkin pişmanlık hükmünden yararlanan fail hakkında cezaya hükmolunmayacaktır.
VI. Marka Hakkına Tecavüz Suçunda Görev ve Yetki
SMK m. 156 gereğince marka hakkına tecavüz suçunda görevli mahkeme fikri ve sınai haklar ceza mahkemeleridir. Fikri ve sınai haklar ceza mahkemelerinin kurulmamış olduğu yerlerde bu mahkemenin görev alanına giren dava ve işlerde asliye ceza mahkemeleri görevlidir.
5271 s. Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) m. 12/1 hükmü uyarınca yetkili mahkeme, suçun işlendiği yer mahkemesidir. İlgili hallerde CMK kapsamında düzenlenen diğer yetki kuralları da uygulama alanı bulabilecektir.
